The Haunted Palace หรือ ปราสาทหลอนวิญญาณ เป็นซีรีส์แนวแฟนตาซีย้อนยุคสัญชาติเกาหลี ที่เรื่องราวเกิดขึ้นในสมัยราชวงศ์โชซอน โดยเป็นเรื่องราวของ “ยอรี” หญิงสาวที่มีพลังวิญญาณ (shamanic) กับอีมูกี (Imugi) นามว่า “คังชอรี” ที่สิงอยู่ในร่างของ “ยุนกัป” ขุนนางชั้นผู้น้อยที่เป็นรักแรกของยอรี ทว่าโชคชะตาของยอรี และคังชอรี ที่ต้องเผชิญหน้ากับเหล่าวิญญาณร้ายที่มีความอาฆาตแค้นต่อราชวงศ์
ในเรื่องนี้จะสังเกตได้ว่า วิญญาณร้ายแต่ละตัวที่มีความแค้นนั้น ตอนเป็นมนุษย์นั้นต่างถูกชนชั้นรังแกและถูกฆ่า อันมาจากสถานะอันต่ำต้อยที่เกิดเป็นคนจน และเป็นชาวบ้านธรรมดาเพียงเท่านั้นเอง ไม่ว่าจะผีสาวพรายน้ำ ที่แต่เดิมเป็นนางในภายในวังถูกองค์ชายข่มขืน ทำให้ฆ่าตัวตายโดยการกระโดดลงบ่อน้ำ ผีขาเดียว ที่เป็นคนขายหนังสือ แล้วบังเอิญได้ครองหนังสือต้องห้ามที่มีเรื่องราวมืดมิดของราชวงศ์ก็ได้ถูกขุนนางพลั้งมือฆ่าโดยไม่ได้ตั้งใจ เพื่อปกปิดความลับของราชวงศ์ และผีตัวสุดท้ายคือ ปีศาจสูงแปดช็อก ซึ่งเกิดจากผีเปลวถ่านหลาย ๆ ตัวมารวมกัน อันเกิดมาจากยอดนักรบชอนกึมฮวี และชาวบ้านจากหมู่บ้านยงดัม ที่ถูกพระราชาเมื่อ 100 ปีก่อน ใช้เป็นเหยื่อล่อให้ข้าศึกมาโจมตีหมู่บ้านและโดนไฟสงครามแผดเผาจนกลายเป็นความแค้นที่กำจัดผู้ที่สืบเชื้อสายมาจากราชวงศ์นั้นให้หมดสิ้น
ความเป็นผี (ghostliness) และการหลอกหลอน (haunting) จึงมีภาพลักษณ์ (figure) ที่สะท้อนถึงความรุนแรง ความทรงจำ และความอยุติธรรมในประวัติศาสตร์ ผีคือการปรากฏกายของอดีตที่ปฏิเสธจะถูกฝัง เป็นตัวแทนของความอยุติธรรมที่ยังไม่ได้รับการชำระสะสาง ทำให้เห็นถึงภววิทยาของความหลอกหลอน (hauntology) ที่มองว่าปัจจุบันถูกหลอกหลอนโดยอดีตที่ยังไม่ตายสนิท การปรากฏตัวของผีจึงเปรียบได้กับการหวนคืนของบาดแผล (trauma) ที่ถูกกดขี่ มันคือการกลายเป็นตัวแทน (embodiment) ของความเจ็บปวดที่ประวัติศาสตร์พยายามทำให้ลืมเลือน
ในแง่นี้ ผีจึงทำหน้าที่เป็น "ประวัติศาสตร์จากเบื้องล่าง" (History from Below) ดังที่ เอเวอรี่ กอร์ดอน (Avery Gordon) ชี้ว่าการหลอกหลอนคือวิธีการรับรู้ถึงร่องรอยของผู้คนที่ถูกทำให้เงียบและมองไม่เห็นในประวัติศาสตร์ ดังนั้น การปรากฏของผีจึงไม่ใช่การมาเพื่อสร้างความหวาดกลัว แต่เป็นการทวงถามความรับผิดชอบจากผู้ที่ยังมีชีวิตอยู่ เพื่อให้เผชิญหน้ากับความรุนแรงที่ถูกหลงลืมและเรียกร้องให้สะสางเรื่องราวอดีต
เมื่อต้องการสะสางเรื่องราวความแค้นกับผี แต่มนุษย์ไม่สามารถมองเห็นผีได้ จึงเป็นหน้าที่ของยอรี หญิงสาวที่ประกอบอาชีพทำแว่นตาที่มีพลังวิญญาณมหาศาล ผู้ปฏิเสธการเป็นคนทรงวิญญาณ (shaman) ทว่าเมื่อต้องมาพัวพันกับวิญญาณร้ายในราชวังที่จ้องทำร้ายพระราชาและผู้สืบเชื้อสาราชวงศ์ ยอรีที่มีพลังวิญญาณ สามารถมองเห็นผีได้ กลายเป็นตัวกลาง (mediator) ทำหน้าที่รับฟังคำขอร้อง ทำความเข้าใจความเจ็บปวด และนำสารจากผีมาสู่โลกของคนเป็น การทำหน้าที่เป็นตัวแทนของยอรีตลอดทั้งเรื่องจะเห็นได้ว่า เป็นการสะสางปัญหาของผี (เจ้าทุกข์) และมนุษย์ผู้ที่ถูกวิญญาณอาฆาต (ผู้รับกรรม)
ถึงคราวที่ยอรีต้องไล่ปีศาจสูงแปดช็อกที่มุ่งร้ายต่อกษัตริย์ในปัจจุบันนามว่า อีจอง แต่กษัตริย์อีจองนั้นมีความเชื่อในปรัชญาขงจื๊อ (Confucius) อย่างแรงกล้า ที่ให้ความสำคัญกับระเบียบสังคม จริยธรรม การปกครองด้วยคุณธรรม และไม่เชื่อในเรื่องเหนือธรรมชาติและงมงาย จึงได้มีกฎหมายในการห้ามประกอบพิธีกรรมนอกรีตและเล่นคุณไสย เมื่อถึงคราวเคราะห์ของกษัตริย์อีจองกลับต้องขอความช่วยเหลือจากยอรีที่มีความสามารถในการเป็นคนทรง และคังชอรี อีมูกีทมีพลังในการต่อกรกับปีศาจสูงแปดช็อก นับว่าเป็นความยอกย้อนและกล้ำกลืนน้ำลายตัวเองอย่างถึงที่สุดของกษัตริย์อีจอง
ในแง่นี้ กษัตริย์อีจองคือตัวแทนขอรัฐขงจื๊อในอุดมคติที่เชื่อมั่นว่าระเบียบสังคม และคุณธรรม คือเสาหลักแห่งความมั่นคง การออกกฎหมายห้ามประกอบพิธีกรรมนอกรีตและคุณไสยนั้น เป็นความพยายามที่จะสถาปนาโลกที่อธิบายได้ด้วยเหตุผลให้เป็นความจริงเพียงหนึ่งเดียว โดยการผลักไสเรื่องราวของภูตผี ความเชื่อท้องถิ่น ให้ลายเป็นสิ่งนอกรีต ขณะที่ขงจื๊อเปลี่ยนเรื่องศักดิ์สิทธิ์ให้เป็นเรื่องของจริยธรรมทางโลก ได้ผลักดันแนวคิดนี้ไปจนสุดโต่ง คือการปฏิเสธการมีอยู่ของโลกแบบอื่นโดยสิ้นเชิง แต่เมื่อปีศาจสูงแปดช็อกหวนกลับมาคุกคามบัลลังก์ ในวินาทีนั้นเองที่ระบบเหตุผลของกษัตริย์ได้ล่มสลายลงโดยสิ้นเชิง เพราะมันไม่สามารถให้คำอธิบายหรือเสนอทางแก้ต่อปัญหาได้ แต่จำเป็นต้องใช้ความจริงอีกชุดหนึ่งในการแก้ปัญหา นั่นคือความเชื่อชาวบ้านที่รัฐนั้นมองว่างมงายและต้องถูกปราบปราม
ศักดา เฉลิมพงษ์
27 มิถุนายน 2568
…………………………
เอกสารอ้างอิง
Derrida, J. (1994). Specters of Marx: The State of the Debt, the Work of Mourning and the New International. Routledge.
Gordon, A. F. (2008). Ghostly Matters: Haunting and the Sociological Imagination. University of Minnesota Press.
รูปภาพจาก: https://www.viu.com/ott/th/articles/the-haunted-palace/